جراحی سرطان مثانه
برداشتن (رزکشن) توده مثانه از طریق مجرای ادراری (TURT)
جراحی تومور مثانه از طریق مجرا که به آن برداشت تومور مثانه از طریق مجرا (Transurethral Resection of Bladder Tumor – TURBT) گفته میشود، یک روش جراحی است که برای تشخیص، درمان و برداشت تومورهای موجود در مثانه استفاده میشود. این جراحی، که به‌طور معمول به‌عنوان اولین مرحله در درمان سرطان مثانه انجام میشود، از طریق وارد کردن ابزارهای خاص از راه مجرای ادراری صورت می‌گیرد. ( تصاویر استفاده شده بر گرفته از اینترنت می باشد)
هدف از این جراحی برداشتن تومورهای موجود در مثانه، تشخیص مرحله و نوع سرطان، و جلوگیری از رشد مجدد آن است . TURBT اولین قدم درمانی در بیشتر موارد سرطان مثانه است و گاهی اوقات تنها درمان مورد نیاز می‌باشد. جراحی تحت بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام میشود و معمولاً بین 30 دقیقه تا 1 ساعت طول می‌کشد.
ابزار مخصوص مورد استفاده در این جراحی شامل سیستوسکوپ و رزکتوسکوپ می باشد که از طریق مجرای ادراری به مثانه وارد میشود. این وسیله دارای دوربین و ابزار جراحی کوچکی است که برای برداشت تومور استفاده میگردد. با استفاده از این وسیله، تومور از دیواره مثانه بریده شده و نمونه‌ها برای بررسی نوع پاتولوژی و مرحله بیماری به آزمایشگاه ارسال میشوند. با توجه به مرحله بیماری، درمانهای تکمیلی بعد از جراحی, شامل بررسی های منظم داخل مثانه ای و همچنین تزریق داروهای داخل مثانه ای، برای بیمار تجویز میگردد.
آمادگی‌های قبل از جراحی:
- آزمایش‌های پیش از عمل: شامل آزمایش خون، ادرار و در برخی موارد تصویربرداری تکمیلی مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن.
- داروها: پزشک ممکن است توصیه کند مصرف برخی داروها مانند رقیق‌کننده‌های خون (آسپرین یا وارفارین) را چند روز قبل از عمل متوقف کنید.
- ناشتا بودن: از شب قبل از عمل چیزی نخورید یا ننوشید.
- مشاوره های قبل از جراحی با توجه به سن و یا بیماری های زمینه ای
مراقبت‌های بعد از جراحی:
- پس از جراحی، برای تخلیه ادرار و جلوگیری از لخته شدن خون، کاتاتر ادراری به صورت موقت در مثانه قرار داده می شود که در چند ساعت اول بعد از جراحی همراه با شستشوی مداوم مثانه است.
- نوشیدن مایعات زیاد (حداقل 8 لیوان در روز) برای کمک به شستشوی مثانه و کاهش خطر عفونت، در چند روز اول بعد از جراحی، توصیه میشود.
- ممکن است خون در ادرار مشاهده شود که تا چند روز پس از عمل طبیعی است.
عوارض احتمالی جراحی:
- خونریزی: وجود خون در ادرار معمول است، اما اگر خونریزی شدید یا طولانی‌مدت باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
- عفونت: علائم عفونت شامل تب، لرز، و درد شدید در ناحیه مثانه است که نیاز به درمان فوری دارد.
- سوراخ شدن جدار مثانه: اگرچه نادر است، اما ممکن است در حین جراحی سوراخ شدن مثانه رخ دهد که نیاز به مراقبت بیشتر یا جراحی اضافی دارد.
پیگیری‌های پس از جراحی:
بررسی‌های منظم: پس از TURBT، پیگیری‌های منظم با پزشک ضروری است تا از عدم بازگشت تومور اطمینان حاصل شود. یک از ویژگی های تومور مثانه، میزان عود بسیار بالای آن می باشد که در بعضی موارد تا ۱۵ سال بعد از اولین جراحی برداشت تومور گزارش شده است. به همین دلیل، بعد از برداشت اولیه، جهت کاهش عود، از درمان های داخل مثانه ای و همچنین سیستوسکوپی های دوره ای بهره برده میشود.
هدف از انجام سیستوسکوپی‌های دوره‌ای، تشخیص زودرس عود و درمان سریع، قبل از گسترده شدن تومور می باشد.
درمانهای اضافی داخل مثانه ای (مانند شیمی‌درمانی یا ایمنی‌درمانی) نیز با هدف کاهش عود و پیشرفت تومور، در برخی موارد تومور مثانه انجام میشود که به صورت تزریق های داخل مثانه ای با فواصل منظم در کلینیک بیمارستان انجام میشود.
نکات مهم برای بیمار:
- در صورت بروز علائم غیرمعمول مانند خونریزی شدید، درد شدید، تب، یا مشکلات ادراری، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
- تغییرات در سبک زندگی مانند ترک سیگار و مصرف مایعات زیاد می‌تواند به کاهش خطر عود تومور کمک کند.
- مراقبت از سلامت مثانه از طریق رژیم غذایی سالم و پیروی از دستورالعمل‌های پزشک اهمیت زیادی دارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد جراحی TURBT و سرطان مثانه به قسمت اطلاعات بیماری های ارولوژیک مراجعه نمایید.
رادیکال سیستکتومی
رادیکال سیستکتومی یا جراحی برداشتن مثانه یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان مثانه پیشرفته است که در طی آن، مثانه به همراه بافت های اطراف،که در مردان شامل پروستات، کیسه منی و غدد لنفاوی اطراف و در زنان تخمدان‌ها، لوله فالوپ، رحم، دهانه رحم، بخشی از واژن و غدد لنفاوی اطراف می شود، برداشته میشود. این جراحی به دلیل ساختار پیچیده ناحیه لگن و همچنین لزوم برقراری مجدد سیستم دفع ادرار، یکی از پیچیده ترین و طولانی ترین اعمال جراحی ارولوژیک می باشد. جراحی به صورت باز و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. معمولاً جراحی ۴ تا ۶ ساعت طول می‌کشد، ولی مدت زمان دقیق به شرایط فردی بیمار بستگی دارد.
از آنجایی که عملکرد مثانه، ذخیره ادرار و دفع آن در فواصل منظم است، بعد از انجام جراحی سیستکتومی، بایستی فعالیت آن به نحوی مشابه سازی شود. به عبارت دیگر، برای دفع ادرار تولید شده توسط کلیه ها، باید راهکاری منطقی طراحی گردد تا بیمار بتواند به زندگی اجتماعی خود بازگردد.
دو راهکار کلی برای این منظور وجود دارد:
- اتصال سیستم ادراری (حالب ها) به جدار شکم به صورت مستقیم و یا با استفاده از قسمتی از روده بیمار (روش کاندوئیت). در این شیوه ادرار تولید شده داخل کیسه مخصوص که به جدار شکم چسبانده می شود، جمع شده و بیمار در فواصل منظم، با استفاده از دریچه تعبیه شده در کیسه، ادرار را تخلیه میکند. کیسه ادرار ( کیسه یورستومی)، با استفاده از چسب به جدار شکم چسبانده می شود و هیچ منعی در زندگی اجتماعی بیمار و یا استحمام ایجاد نمیکند. ( تصاویر استفاده شده بر گرفته از اینترنت می باشد)
- ایجاد کردن مخزنی جهت ذخیره سازی ادرار که با استفاده از روده بیمار انجام میشود و این مخزن به مجرای ادراری باقی مانده و یا جدار شکم متصل شده و بیمار از طریق مجرای ادراری و یا از طریق سونداژ مجرای تعبیه شده، ادرار می کند.
هر چند که در ظاهر، عمل جراحی دوم بیشتر به نظر منطقی میرسد، اما امکان انجام آن برای همه بیماران میسر نبوده و با توجه به مراقبت های بیشتر، لزوم به انجام سوند گذاری مکرر بعد از جراحی و همچنین عوارض بیشتر جراحی، اکثریت بیماران به شیوه اول جراحی میشوند.
آمادگی‌های قبل از جراحی:
- مشاوره های قبل از جراحی با توجه به سن و یا بیماری های زمینه ای
- آزمایش‌ها: آزمایش خون، تصویربرداری، و گاهی آزمایش قلب برای بررسی آمادگی بیمار برای جراحی ضروری است.
- قطع برخی داروها: مصرف داروهای رقیق‌کننده خون و سایر داروهای خاص ممکن است قبل از عمل متوقف شود.
- رژیم غذایی: بیمار ممکن است نیاز به رعایت رژیم غذایی خاصی قبل از جراحی داشته باشد و حداقل 8 ساعت قبل از عمل نباید چیزی بخورد یا بنوشد.
مراقبت‌های بعد از جراحی:
- بستری در بیمارستان: معمولاً ۷ تا ۱۰ روز پس از جراحی بیمار در بیمارستان بستری خواهد بود.
- کنترل درد: با استفاده از مسکن‌ها و روش‌های تسکین درد مدیریت میشود.
- فعالیت فیزیکی: شروع به حرکت و راه رفتن بایستی هر چه سریعتر آغاز شود تا از ایجاد لخته‌های خون در اندام تحتانی و عوارض ریوی جلوگیری شود.
- رژیم غذایی و هیدراتاسیون: شروع تدریجی به رژیم غذایی نرم و مایعات تحت نظر پزشک.
عوارض احتمالی:
- عفونت: به دلیل تغییر مسیرهای ادراری ممکن است بیمار مستعد عفونت‌های ادراری باشد.
- خونریزی: خطر خونریزی در طول یا بعد از جراحی وجود دارد.
- آسیب به اندام‌های مجاور: احتمال آسیب به ارگان‌های اطراف بخصوص روده بزرگ وجود دارد.
- مسائل جنسی: در مردان می‌تواند منجر به اختلال نعوظ شود و در زنان می‌تواند بر میل جنسی تأثیر بگذارد.
پیگیری‌های بعدی:
- مراجعه منظم به پزشک: برای بررسی وضعیت سلامت بعد از جراحی، ضرورت انجام درمان های تکمیلی و همچنین بررسی های منظم بعدی جهت اطمینان از عدم بازگشت سرطان، ضروری است.
- آموزش استفاده از روش دفع ادرار جدید: بیمار و مراقبین وی باید نحوه استفاده و مراقبت از سیستم جدید دفع ادرار را بیاموزند. این آموزش ها در زمان ترخیص توسط کادر درمان و پزشک به بیمار داده میشود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد جراحی رادیکال سیستکتومی و سرطان مثانه به قسمت اطلاعات بیماری های ارولوژیک مراجعه نمایید.